Overgangsgebieden zijn de overwegend agrarische gebieden die grenzen aan Natura 2000-gebieden. Deze gebieden spelen een belangrijke rol in het realiseren van het systeemherstel voor het behoud en herstel van de biodiversiteit in Natura 2000-gebieden. In de overgangsgebieden worden de opgaven voor biodiversiteit, stikstof, klimaat, water en landbouw gelijktijdig aangepakt.
Aanpak in de overgangsgebieden
In de overgangsgebieden – de directe omgeving van alle stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden in Nederland – gaat het de komende jaren gebeuren. Overheden en betrokken partijen maken hier samen concrete plannen voor een natuurinclusieve, ruimtelijke inrichting. Een inrichting die zorgt voor robuust herstel van de natuur in het natuurgebied én voor een werkbaar perspectief voor de landbouw. Overgangsgebieden zijn aangewezen om te zorgen dat doelen uit de Vogel- en Habitatrichtlijnen in Natura2000 gebieden behaald worden. Het ministerie van LVVN adviseert dat maatregelen van overgangsgebieden samen in het gebiedsproces worden bepaald. Dit gebeurt nadat de provincie de gebiedsdoelen heeft vastgesteld.
Lerend netwerk overgangsgebieden
In tal van gebiedsprocessen wordt al actief gewerkt aan de overgangsgebieden. Op initiatief van het Ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur (LVVN) zijn zeven voorlopergebieden verenigd in een lerend netwerk. In dit lerende netwerk kunnen gebiedsmanagers en betrokkenen ervaring met elkaar uitwisselen en van elkaar leren. Die kennis kunnen beleidsmakers vervolgens gebruiken om beleidsmatige ontwikkelingen in de overgangsgebieden te ondersteunen en te versnellen.
In het lerend netwerk zijn de volgende zeven gebieden verenigd: Rûnom it Alddjip (Friesland), Winterswijk (Gelderland), Kolland & Overlangbroek (Utrecht), Mient Groen (Zuid-Holland), Noordwest Walcheren (Zeeland), Grenscorridor (Noord-Brabant) en De Meinweg (Limburg). Gezamenlijk werken ze aan de beantwoording van drie leervragen:
- Hoe kunnen agrarische bedrijven in overgangsgebieden doorontwikkelen naar natuurinclusieve landbouw?
- Hoe herkennen we energie in het gebied en houden we dat vast in ons proces om gebieden rondom kwetsbare Natura2000 verder te brengen?
- Hoe kunnen we de verschillende componenten uit de grondstrategie voor de overgangsgebieden een slag concreter maken?
De leerervaringen uit de gebieden zijn gebundeld en aanbevelingen voor beleidsontwikkeling zijn geformuleerd in de rapportage ‘lessen en aanbevelingen uit zeven gebieden’.
Werkgroep Overgangsgebieden
Binnen het Programma Natuur is er een werkgroep Overgangsgebieden opgezet vanuit maatschappelijke partijen, om het Programma Natuur te adviseren. Het doel van de werkgroep is om mee te denken en te adviseren over beleid voor overgangsgebieden en te leren van de uitvoering.In de werkgroep komen vertegenwoordigers van landbouw- en natuurorganisaties, rijk en provincies samen.
De werkgroep Overgangsgebieden boog zich de afgelopen twee jaar over de vraag hoe de gebieden die grenzen aan Natura 2000-gebieden kunnen bijdragen aan de oplossing van de opgaven voor biodiversiteit, stikstof, klimaat, water en landbouw. Ze legde de verbinding met lopende beleidstrajecten en zocht naar inspiratie voor de vraag: waar liggen de kansen en wat zijn de belemmeringen?
In 2023 schreef de werkgroep de ‘inspiratiepaper overgangsgebieden’, met o.a. een definitie en uitgangspunten voor de overgangsgebieden. In de ‘eindrapportage overgangsgebieden‘ wordt onderzocht hoe overgangsgebieden een wenkend perspectief kunnen bieden aan bewoners, eigenaren en gebruikers.
In 2024 wordt wederom de verbinding met het beleid gezocht en wordt ook de inspiratie verder ingevuld op het gebied van benodigde beleidsinstrumenten.
Young Professionals
De Young Professionals zijn een groep jonge medewerkers (18-35 jaar) van verschillende organisaties die direct betrokken zijn bij het systeemherstel in de overgangsgebieden. Het gaat om ecologen, boeren, ambtenaren en terreinbeheerders die getraind worden in een ontwerpende aanpak in gebiedsprocessen. Zij doen een leerwerktraject van 5 dagen in de periode van een jaar. Daarin verzamelen ze informatie over de overgangsgebieden en wat een ‘ontwerpende aanpak’ daarin kan betekenen. Dit doen zij in nauwe samenhang met de uitvoering van Programma Natuur. De uitkomsten van het Young Professionals traject worden gedeeld met de ruim 500 betrokken professionals rond de overgangsgebieden.
Het zesdaagse leerwerktraject Ontwerpende aanpak overgangsgebieden is een initiatief van het ministerie van LVVN binnen de Lerende samenwerking rond Programma Natuur, in samenwerking met de Regieorganisatie Transitie Landelijk Gebied.
De partners van de Lerende Samenwerking bieden young professionals die werken in overgangsgebieden een traject aan om zich trainen in de ‘ontwerpende aanpak’. In zes dagen leren ze over deze aanpak en passen die toe op concrete (overgangs)gebieden. Deelnemers zijn young professionals (tot 35 jaar) die werken bij provincies, gemeenten, rijk, terreinbeheerders, agrarische collectieven , belangenorganisaties en waterschappen.
De ontwerpende aanpak draait om het vinden van oplossingen voor maatschappelijke vraagstukken. Belangrijk in de aanpak zijn joint fact finding, open gesprekken over kennis en belangen, integratie en conceptvorming en vooral ook creatieve verbeelding en visualisatie (o.a. met kaarten). Deze aanpak is een vruchtbare werkwijze gebleken in de gebiedsprocessen waar nieuwe toekomstperspectieven worden gezocht.
In het traject gaan deelnemers twee dagen aan het werk met de theorie van de ontwerpende aanpak, en passen die daarna toe op een lopend gebiedsproces in een overgangsgebied. Vervolgens ontwikkelen ze in twee dagen een of meer toekomstperspectieven voor het overgangsgebied waarbij dat ecologisch, economisch en sociaal weer goed kan functioneren. Dit gebeurt onder begeleiding van deskundigen met specifieke expertise in een van de facetten van de ontwerpaanpak (‘meesters’). De ontwikkelde perspectieven en bevindingen worden op de zesde dag gepresenteerd aan elkaar en alle partners binnen Programma Natuur.
Door de intensieve samenwerking in het zesdaags traject leren deelnemers elkaar belangen en standpunten goed te zien en elkaar taal te verstaan. Er ontstaat ook een breed netwerk van mensen die werken aan natuurherstel en elkaar zo makkelijk(er) weten te vinden.
De eerste editie van het leerwerktraject voor de young professionals vond plaats van juni 2023 – januari 2024. Een verslag is te vinden yp-overgangsgebieden.nl.
Onderdeel van het verslag zijn de presentaties van de geschetste toekomstperspectieven voor zes overgangsgebieden.
In 2024 vindt de twee editie van het young professionals traject plaats, van juni tot november. Belangstellenden kunnen zich hiervoor aanmelden. Kijk voor alle informatie op yp-overgangsgebieden.nl >